De Kamerbrief van 11 juni 2025 en de verantwoordingsstukken bij de Voorjaarsnota bevestigen wat we al veel langer weten: het sociaal-medisch beoordelingssysteem binnen de WIA loopt vast. Waar de cijfers jarenlang hoog waren, worden ze nu ronduit alarmerend. Tegelijkertijd blijft de positie van de "35-minner" onverminderd kwetsbaar. 

Achterstanden lopen verder op 

De nieuwste cijfers zijn pijnlijk: 18.000 mensen wachten op een eerste WIA-beoordeling, en bijna 23.000 op een herbeoordeling. Zonder aanvullende structurele ingrepen wordt in 2027 een achterstand van 100.000 mensen verwacht, oplopend tot 200.000 in 2030. 

Ook Wajong-beoordelingen lopen steeds verder uit. UWV doet wat het kan, maar de uitvoeringscapaciteit schiet tekort. De oorzaak is niet alleen het tekort aan verzekeringsartsen, maar ook digitale achterstand, foutgevoelige processen en verlies aan capaciteit van zzp-verzekeringsartsen doordat de Belastingdienst weer handhaaft op de wet DBA (Wet Deregulering beoordeling arbeidsrelaties).

Nu alleen korte termijn noodmaatregelen

Iedereen beseft dat structurele lange termijn keuzes noodzakelijk zijn. Er is echter in de voorjaarsnota geen geld uitgetrokken voor WIA-wijzigingen. Keuzes hierover zullen door een nieuw kabinet gemaakt moeten worden. Er wordt wel doorgewerkt aan plannen voor een stelselherziening. De korte termijn plannen die de minister nog eind januari jl. aankondigde zijn voorlopig ook van de baan. Er is geen geld voor beschikbaar om de WGA vervolguitkering af te schaffen en de ondergrens van de WIA te verlagen naar 25%. Een verlaging van de drempel geeft jaarlijks zo’n 11.000 mensen extra toegang tot een uitkering. In de Voorjaarsnota is echter géén budget vrijgemaakt voor deze wijziging. 

Wat gaat er wel gebeuren?

Minister Van Hijum kiest in zijn Kamerbrief voor realisme. Hij schetst de harde feiten en kondigt enkele noodmaatregelen aan:

• Herinvoering van de 60-plusmaatregel (2025-2027)
• Structurele middelen voor herstelacties en extra beoordelingen via Sociaal Medische Centra’s
• Praktisch beoordelen wordt mogelijk structureel
• Medisch oordeel van de bedrijfsarts wordt leidend bij de RIV-toets (wetsvoorstel volgt)

Herinvoering van de 60-plusmaatregel per september 2025

UWV heeft gesmeekt om de herinvoering van de zogenoemde 60-plusmaatregel. Deze maatregel liep eerder tot eind 2024, maar werd begin 2025 stopgezet ondanks aanhoudende werkvoorraden. De herinvoering geldt vanaf 1 september 2025 voor een periode van twee jaar. UWV en de vakbonden drongen sterk aan op terugkeer van deze regeling, mede vanwege de toenemende druk op de medische beoordeling.

Werknemers van 60 jaar en ouder die na 1 september 2025 einde wachttijd van de WIA bereiken, worden administratief beoordeeld zonder inzet van een verzekeringsarts. De arbeidsdeskundige past nog wel praktisch beoordelen toe. Indien iemand werkt en een inkomensverlies heeft kleiner dan 35% dan komt iemand niet in aanmerking voor de WIA. Werkt iemand niet of is er een groter inkomensverlies dan 35%, dan volgt automatisch een WGA 80-100%-beschikking. Enige uitzondering is dat als er een indicatie is voor volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid, moet nog wel de verzekeringsarts ingezet worden. Mogelijk volgt er dan recht op een IVA-uitkering.

De uitkeringslasten komen van de 60-plussers komen ten tijde dat de vereenvoudigde beoordeling niet ten laste van de Werkhervattingskas of het WGA-eigenrisicodragerschap, maar worden gefinancierd via het Arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof). Er wordt door het rijk daarvoor een storting gedaan voor het deel dat er extra instroom ontstaat door de 60-plus maatregel. Voor werkgevers betekent dit: géén financiële doorbelasting. Inkomensverzekeraars van WIA-excedentverzekeringen en pensioenfondsen zien echter toenemende lasten, doordat automatisch de hoogste uitkeringspercentages worden toegekend. 

Praktisch beoordelen WIA wordt mogelijk blijvend

Sinds 1 juli 2024 geldt voor de WIA-beoordeling het praktisch beoordelen als een zieke werknemer passend werk verricht en hiermee een representatief inkomen verdient. Dan geldt dat inkomen als verdiencapaciteit voor de WIA-beoordeling.  De theoretische schatting vervalt dan. Dit bespaart verzekeringsartsen tijd want dan hoeft er geen Functionele Mogelijkhedenlijst (FML) opgesteld te worden.

Het praktisch beoordelen gold als tijdelijke maatregel voor drie jaar. Nu is aangekondigd, dat deze aanpak mogelijk structureel wordt ingevoerd.

De vakbonden zijn het daar niet mee eens. Want middelgrote en grote werkgevers hebben een financieel belang bij lage WGA-instroom. De praktische beoordeling opent de deur voor beïnvloeding van het vastgestelde loon en daarmee het recht op WIA. Zo kan het indelen van een werknemer aan het begin of eind van een salarisschaal het arbeidsongeschiktheidspercentage en het recht op uitkering aanzienlijk beïnvloeden. Het kabinet erkent dit risico, maar verwacht beperkte impact. UWV zal dit actief monitoren.

Medisch oordeel van de bedrijfsarts wordt leidend bij de RIV-toets

Opnieuw wordt het wetsvoorstel uitgewerkt waarbij de rol van de verzekeringsarts bij de RIV-toets komt te vervallen. Alleen de arbeidsdeskundige van UWV beoordeelt dan of de re-integratie-inspanningen van werkgever en werknemer voldoende zijn geweest. Daarbij is het medisch oordeel van de bedrijfsarts over de belastbaarheid van de werknemer leidend.

Als dit wetsvoorstel wordt aangenomen, kan UWV geen loonsanctie meer opleggen op basis van een afwijkend oordeel van de verzekeringsarts ten opzichte van de bedrijfsarts.

Dit plan werd oorspronkelijk uitgewerkt onder kabinet-Rutte III. Onder Rutte IV is het wetsvoorstel opnieuw ingediend, maar vervolgens weer ingetrokken, omdat men eerst het advies van de commissie OCTAS wilde afwachten. Het voorstel wordt nu opnieuw uitgewerkt, mede om tijd te besparen bij de inzet van verzekeringsartsen.

Geef uitleg en aandacht 

De kloof tussen systeem en mens wordt steeds voelbaarder. Langdurig zieke werknemers zitten in onzekerheid. Als professional kun je die kloof deels overbruggen met kennis, uitleg en betrokkenheid. Leg uit dat, als er mogelijkheden zijn om te werken, er niet gewacht hoeft te worden op de uitkomst van de WIA-beoordeling. De beste sociale zekerheid voor de mensen is het hebben van werk. Daar kunnen we allemaal ons voor inzetten. 

Daarnaast is er structureel beleid nodig. Hiervoor heb ik meegewerkt aan aanbevelingen voor een constructieve WIA-dialoog van het Register Specialistisch Casemanagement. Echt de moeite waard om te lezen. We zullen ons in blijven zetten om verder te komen dan alleen noodmaatregelen. 

Sensio blijft uiteraard ook de ontwikkelingen voor jou volgen. Nu het kabinet gevallen is, zal het helaas nog langer duren voordat er concrete stappen vooruit gezet worden. 

Vriendelijke groet,

Marjol Nikkels

Recente artikelen:

Nieuw boek: Grip op verzuim en arbeidsongeschiktheid

Op korte termijn één WIA-uitkeringsregime